گنبد عالی ابرکوه یا گنبد علی :
گنبد عالی ابرکوه یا گنبد علی بنایی است مربوط به سدهٔ ۵ ه.ق که در شهرستان ابرکوه «ابرقو» واقع شده است.
◀️گنبد عالی ابركوه يكی از بناهای سنگی دوره ديلميان و از نفايس هنر معماری ايران است كه روی تپه‌ای مشرف بر جاده ابركوه به بخش بهمن ساخته شده است و يكی از سالم‌ترين بناهای دوره سلجوقی و از شاهكارهای هنر معماری ايران محسوب می‌شود.
◀️ این آرامگاه، گور امیر عمیدالدین شمس الدوله علی هزار اسب از خاندان دیلمیان و مادرش بوده که بدستور فرزندش فیروزان در سال ۴۴۸ ماهشیدی (قمری) ساخته شده‌است.
◀️ساختار بنا از سنگ و چاروگ (ساروج) و به شکل هشت گوش است که بر روی کرسی چهارگوشی که گوشه‌هایش پخ شده ساخته شده، شکل گنبد در بخش آسمانه مانند عرقچین است، بلندای ساختمان ۲۲، هر بدنه دیوار ۵/۴۲ و درآیگاه ۱/۲۰، بلندای آسمانه از درون ۱۲ و بلندای کرسی از روی زمین ۲ متر است.
◀️اين بنا سه رديف مقرنس زير پايه گنبد و دو رشته كتيبه به خط كوفی، بنايی از آجر برجسته كه يكی زير مقرنس‌ها و ديگری بر بالاي ورودی قرار گرفته است.
◀️گنبد عالی ابرکوه در سال ۱۳۱۲ به شماره ۱۹۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
ابرکوه:
◀️ابرکوه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که در مرکز ایران و در محدودهٔ استان یزد قرار دارد. آثار باستانی بسیار زیادی از روزگاران گذشته در این مکان بجای مانده‌است که نشان از اهمیّت این شهرِ تاریخی در گذشته دارد.
◀️اولین اثر که اگر آنرا از عجایب بدانیم اغراق نکرده‌ایم، یک درخت سرو کهن سال و بلند است که بر پایه ارزیابی متخصصین فن و از جمله یک دانشمند مشهور روسی عمر آن به بیش از ۴۰۰۰ سال بالغ می‌شود.
◀️ این درخت مشهور که هنوز نیز سر سبز و با صلابت در مرکز این شهر خودنمایی می‌کند،دارای ارتفاعی بالغ بر ۲۸متر است که گردشگران خارجی و داخلی بسیاری را برای بازدید از این مجود زندهٔ کهنسال به سوی خود کشانده است.
◀️شهرستان تاریخی ابرکوه، در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد واقع شده و در شمار یکی از ۱۴ شهر نمونه گردشگری کشور قرار دارد.
◀️نمونه ای از جاذبه ها و آثار تاریخی ابرکوه شامل مسجد جامع ابرکوه، یخچال خشتی ابرکوه، خانهٔ تاریخیِ آقازاده ابرکوه، موزهٔ مردم شناسی، بافت قدیم شهر ابرکوه، سرو ابرکوه و… هستند که بیشترین بازدیدها را به خود اختصاص داده اند.