دشتِ لوت و زیبایی های طبیعی آن

✅دشتِ لوت در جنوب شرقی ایران، در شرق کوه های مرکزی و رشته کوه های زاگرس، در میان سه استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان گسترده است.
✅از جمله جاذبه های منحصر به فرد و زیبای این دشت ریگ یلان (تپه های ماسه ای)، کلوتها،جنگل نبکا، رودخانه شور، هامادا (دشت ریگی)، پهنه بازالتی گندم بریان و…است.
✅کلوت ها بطور کلی بر اثر دو عامل فرسایش بادی و آبی تشکل شده اند.
✅بادهای صد و بیست روزه سیستان و جریان دائمی رودخانه شور بیرجند در زیرِ بسترِ لوت دو عامل مهم در شکل گیری کلوت ها در دشت لوت هستند.
✅رودِ شور، تنها رود دائمی است که در اعماق کویر لوت جریان دارد و در طول سال پر آب است. رود شور از کوه‌‌های شمال غرب بیرجند سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافت تقریبی ۲۰۰ کیلومتر به سمت جنوب‌شرق، در نزدیکی شهداد و در منطقه‌ای به نام چاله‌ معدن نمک، که محلی‌‌ها آن را گود نمک می‌نامند، آرام میٰ‌گیرد.
✅یکی دو سال گذشته، رود شور به علت بارشهای فراوان پرآب و به سمت دشتِ لوت سرازیر شد که باعث بسته شدن جاده شهداد_ نهبندان و تشکیل یک دریاچه موقت زیبا در میان کلوت ها شده بود.
✅بیابان لوت به عنوان اولین اثر طبیعی ایران سال 1395 در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

✅دو اكوسيستم بزرگ كويري ايران، دشت كوير و كوير لوت، بخش بزرگي از فلات مركزي ايران را پوشش می دهند.
✅ لوت به عنوان يكي از خشك ترين و كشف نشده ترين مكان ها در جهان شناخته شده و پر از شگفتی های زمين شناختي است.
✅گودترين نقطه داخلي كشور، با 190 متر ارتفاع از سطح دريا،در كوير لوت و در نزديكي گرمترين نقطه جهان قرار دارد.
✅ كوير لوت، گودال نمكي بزرگی در جنوب شرقي ايران بوده و 25 اُمين بيابان بزرگ جهان است.
✅ هسته آن با دماي 7/70 درجه سانتيگراد، به عنوان گرمترين نقطه بر سطح كره زمين از سال 2005تا كنون (2012 (شناخته شده.
✅اين كوير يكي از صعب العبورترين نقاط جهان است و در برخي از قسمتهای آن، هيچ موجود زنده ای حتی باكتری، وجود ندارد.
✅در پاي كوههای مشرف به كوير بزرگ لوت، آثاري از سكونت انسان از هزاره چهارم پيش از ميلاد مسيح مشاهده شده است.
✅بزرگترين ناحيه جمعيتي دشت لوت «شهداد» است كه در گذشته های دور به آن خبيص مي گفتند.
✅دشت كوير نيز گودال جغرافيايی است كه تقريبا در شمال كوير لوت واقع شده و جاذبه های خاص خود را دارد.
✅از نقطه نظر ساختاري دشت كوير از كوير لوت بسيار متفاوت است و اختلاف دماي روز و شب در طول يك سال از آن بين 0 تا 70 درجه است.
✅قسمت اصلي دشت كوير با شن و ماسه پوشيده شده و در معرض بادها و طوفان هاي بسياری است. پارك ملی كوير نيز كه از مناطق حفاظت شده كشور می باشد در اين بخش قرار گرفته است.

🔷برخي ويژگي هاي کويرهای ايران

🔷جاذبه هاي كويرهای ايران شامل سه منظر عوارض طبيعی، گونه های گياهی و گونه های جانوری است. عوارض طبيعي كويرهای ايران متعدد و متنوع اند.لیستی از این عارضه ها را در زیر بخوانید.

✅ریگ یلان: رشته تپه يا رشته كوههای ماسه ای كه ارتفاع آن ها تا 475 متر و طول آن 200 كيلومتر و عرض آن 60 كيلومتر است و در شرق بيابان لوت واقع شده و به «ريگ يلان» معروف است.

✅تپه های ماسه ای پراكنده به اشكال مختلف (هلالی
شكل، كه برخان ناميده مي شود و شمشيري شكل، كه سيف گفته مي شود).

✅نبكاها: كه تپه هاي ماسه بادی هستند و روی آنها گياه وجود دارد و بزرگترين شان در دنيا، هم از لحاظ محيط و هم از لحاظ ارتفاع در كوير لوت واقع شده.

✅هامادا(سنگفرش بیابانی یا دشت ریگی یا بیابان سنگی) علت تشکیل این پدیده اثر رفت و روب باد است. باد ذرات ریز را با خود می برد و ذرات درشت را باقی می گذارد. در نتیجه چشم اندازی باقی می ماند که اصلاحا به آن سنگفرش بیابانی یا هامادا می گویند.

✅پهنه بازالتی گندم بریان در شمال شهداد: علت شکل گیری آن است گسل های زیادی در منطقه لوت وجود داشته که در زمان خروج مواد مذاب رونده سطح زمین را به صورت مواد سیاهی پوشانده، بازالت هایی که از این گسل ها خارج شدهذسطح زمین را با مایع سیاه رنگی پوشامده که جاذب گرماست و به همین دلیل گرم ترین نقطه ایران است.
✅ دشت های پوشيده از پوشش هاي متفاوت (ريگی، قلوه سنگی، سنگی، ماسه ای)

✅كلوت هاي شهداد كرمان كه بر اثر فرسايش آب و صيقل دادن آن به وسيله باد به وجود آمده.

✅ معادن تجديدپذير نمك و املاح مختلف با اشكال
متنوع و زيبا در كوير علاوه بر ايجاد منظره ای ديدنی می توان با استخراج آن برای تهيه مواد شوينده، شيشه سازي، كاغذسازي و موارد ديگر از آن استفاده كرد.

🔷بخشي از كويرهاي ايران گياه دار است و بخشي از آن كه در مناطق خشك تر و گرمتر قرار گرفته است فاقد گونه هاي گياهی مي باشد.

✅ اسفناج وحشی، گل گندم، خارشتر، اسكنبيل، گز، تاغ، قيچ، افدرا و آتي پيكلس گونه های گياهی هستند كه در اين كويرها شناسايي شده اند.
اين گياهان علاوه بر چشم انداز زيبايی كه در
[۱۱:۱۶ قبل‌ازظهر, ۱۴۰۱/۴/۱۸] ⁦+98 902 381 0212⁩: كوير ايجاد كرده اند، در صنعت دارويی كشور نقش به سزايی ايفا مي كنند.

✅حيات وحش در فلات مركزي ايران متنوع، گاهی انحصاري است و شامل انواع مختلفي از پرندگان و پستانداران مي باشد. تنها پرنده بومی ايران زمين، زاغ بور در برخي از مناطق اين فلات زندگی مي كند. پرندگان بياباني ديگري نيز همچون هوبره، گونه های مختلف چكاوك، باقرقره و… نيز به طور متداول در اين مناطق ديده مي شوند.

✅در برخی از بخشهای دشت كوير، مي توان جمعيت قابل توجهی از گورخر ايراني را در حال حركت به اطراف مشاهده كرد. در شب، انواع گربه وحشي، گرگ، روباه و گوشتخواران ديگر در پهنه لوت دیده می شوند.

✅ پهنه لوت ثبت جهانی شده. مثل یک موزه است.باید با این میراث ارزشمند جهانی مثل یک موزه رفتار کنیم و از تک تک پدیده ها و عارضه های طبیعی، گیاهی و جانوری این میراث ارزشمند مثل اشیا یک موزه نگهداری کنیم. 🙏🏼

منابع: 1_ظرفيت گردشگري ماجراجويانه دركويرهاي ايران(علی خاکساری،معصومه دهقانی)
2_فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی جلد دوازدهم انتشارات دانشگاه تهران
گرداورنده : مولود عزیزی